Kodeks karny wykonawczy – zmiany, które obowiązują nas od dnia 17 września 2022 roku.

W ostatnim czasie nastąpiła obszerna nowelizacja Kodeksu karnego wykonawczego, która zmienia m.in. zasady kontaktu skazanych i tymczasowo aresztowanych z obrońcą oraz rodziną, zakres przeprowadzanych badań u skazanych, czy też zasady wykonywania kar. Większość zmienionych przepisów wejdzie w życie od dnia 1 stycznia 2023 roku.

Zanim do tego przejdziemy, poniżej streszczenie i objaśnienia zmian, które obowiązują nas od dnia 17 września 2022 roku.

Dla przypomnienia wskazuję, że tymczasowo aresztowany to osoba podejrzana lub oskarżona
o popełnienie przestępstwa, wobec której Sąd wydał postanowienie o zastosowaniu środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Z kolei skazany, to osoba skazana prawomocnym wyrokiem karnym, uznana za winną popełnienia zarzucanych jej przestępstw, wobec której Sąd wymierzył karę lub środek karny.

Skargi, wnioski, prośby osadzonych (art. 6 k.k.w.)

Skazany może składać wnioski, skargi i prośby do wszystkich podmiotów wskazanych w art. 2 k.k.w. Przedmiotem tych pism mogą być wszelkie kwestie związane z przebiegiem wykonania kar, środków karnych, tymczasowego aresztowania i innych środków zapobiegawczych.

• W chwili obecnej Kodeks karny wykonawczy przewiduje możliwość pozostawiania bez rozpoznania skarg, wniosków lub próśb osadzonych, jeżeli są one oczywiście bezzasadne. Zgodnie z przepisami sprzed nowelizacji skargi, wnioski lub prośby osadzonych były pozostawiane bez rozpoznania, tylko wtedy, jeżeli były oparte na tych samych podstawach faktycznych, zawierały wyrazy lub zwroty powszechnie uznawane za wulgarne, obelżywe albo gwarę przestępców, bądź nie zawierały uzasadnienia zawartych w nich żądań.

• Aktualnie skarga przysługuje skazanemu w terminie 7 dni od dnia, w którym dowiedział się on o zdarzeniu będącym podstawą skargi. Po upływie tego terminu skargę pozostawia się bez rozpoznania, chyba że niedotrzymanie terminu do złożenia skargi nastąpiło z przyczyn niezależnych od skazanego.

Kontakt skazanego z obrońcą (art. 8 k.k.w.)

• Skazany pozbawiony wolności może korzystać co najmniej raz w tygodniu, w terminach ustalonych w porządku wewnętrznym obowiązującym w zakładzie karnym lub areszcie śledczym, z samoinkasującego aparatu telefonicznego do kontaktu z obrońcą.

• W szczególnie uzasadnionych przypadkach dyrektor zakładu karnego lub aresztu śledczego udziela zgody na kontakt poza terminami ustalonymi w porządku wewnętrznym.

• Warunkiem skorzystania przez skazanego pozbawionego wolności z samoinkasującego aparatu telefonicznego do kontaktu z adwokatem, jest uprzednie poinformowanie na piśmie dyrektora zakładu karnego lub aresztu śledczego przez obrońcę, o numerze telefonu, pod którym można z nim nawiązać kontakt.

• Skorzystanie przez skazanego pozbawionego wolności z samoinkasującego aparatu telefonicznego do kontaktu z obrońcą następuje po zgłoszeniu tego faktu przez skazanego funkcjonariuszowi Służby Więziennej

Kontakt telefoniczny skazanego z rodziną (art. 105b k.k.w.)

• Skazany co najmniej raz w tygodniu ma prawo korzystać z samoinkasującego aparatu telefonicznego na własny koszt lub na koszt rozmówcy w sposób i w terminach ustalonych w porządku wewnętrznym obowiązującym w zakładzie karnym. W uzasadnionych wypadkach dyrektor zakładu karnego może udzielić zgody na skorzystanie z samoinkasującego aparatu telefonicznego na koszt zakładu karnego.

• W szczególnie uzasadnionych wypadkach, zwłaszcza gdy bezpośredni kontakt jest niemożliwy lub szczególnie utrudniony lub gdy wynika to z nagłej sytuacji życiowej, dyrektor zakładu karnego może udzielić zgody na skorzystanie z samoinkasującego aparatu telefonicznego do kontaktu z rodziną i innymi osobami bliskimi poza terminami ustalonymi w porządku wewnętrznym obowiązującym w zakładzie karnym.

Kontakt telefoniczny tymczasowo aresztowanego (art. 217c k.k.w.)

• Tymczasowo aresztowany nie może korzystać z innych niż samoinkasujący aparat telefoniczny środków łączności.

• Tymczasowo aresztowany może korzystać co najmniej raz w tygodniu, w terminach ustalonych w porządku wewnętrznym obowiązującym w areszcie śledczym, z samoinkasującego aparatu telefonicznego do kontaktu z obrońcą.

• W szczególnie uzasadnionych wypadkach, jeżeli wyznaczone terminy czynności procesowych wskazują na konieczność niezwłocznego skorzystania z samoinkasującego aparatu telefonicznego, dyrektor aresztu śledczego udziela zgody na kontakt poza terminami ustalonymi w porządku wewnętrznym obowiązującym w areszcie śledczym.

• Warunkiem skorzystania przez tymczasowo aresztowanego z samoinkasującego aparatu telefonicznego do kontaktu z obrońcą, jest uprzednie poinformowanie na piśmie dyrektora aresztu śledczego przez adwokata, o numerze telefonu, pod którym można nawiązać z nim kontakt, lub wskazanie tego numeru telefonu w zarządzeniu, o którym mowa w § 2 lub 3 (przyp. organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje, wydaje zarządzenie o zgodzie na korzystanie z samoinkasującego aparatu telefonicznego).

• Tymczasowo aresztowany w szczególnie uzasadnionych wypadkach, zwłaszcza gdy bezpośredni kontakt jest niemożliwy lub szczególnie utrudniony, lub gdy wynika to z nagłej sytuacji życiowej, może korzystać, w terminach ustalonych w porządku wewnętrznym obowiązującym w areszcie śledczym, z samoinkasującego aparatu telefonicznego do kontaktu z inną osobą niż obrońca. Przeprowadzenie rozmowy wymaga każdorazowej zgody organu, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje, wydanej w formie zarządzenia, o którym mowa w § 2 lub 3, chyba że organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje, zarządzi inaczej. W takim wypadku zarządzenie obowiązuje do chwili zmiany organu, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje. Organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje wydaje zarządzenie o odmowie wyrażenia zgody na korzystanie przez tymczasowo aresztowanego z samoinkasującego aparatu telefonicznego albo o jej cofnięciu, jeżeli nie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, o którym mowa w zdaniu pierwszym albo w wypadku, o którym mowa w art. 217c § 2 k.k.w.

• Zarządzenie o zgodzie na korzystanie z samoinkasującego aparatu telefonicznego do kontaktu z obrońcą, uprawnia do wielokrotnego kontaktu w ramach przewidzianych w tym przepisie (art. 217c k.k.w.) i obowiązuje do chwili zakończenia wykonywania tymczasowego aresztowania, bez względu na zmianę organu, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje.

Badania psychologiczne, psychiatryczne i seksuologiczne skazanego (art. 83 k.k.w.)

Celem poddania skazanego badaniom psychologicznym i psychiatrycznym jest podjęcie decyzji klasyfikacyjnej i określenie warunków indywidualnego oddziaływania na skazanego. Polega ono na poznawaniu osobowości skazanego, jego psychospołecznych mechanizmów zachowania oraz określeniu wskazań i zaleceń dotyczących sposobów oddziaływania.

Na mocy zmienionych przepisów skazanego poddaje się w miarę potrzeby, za jego zgodą, także badaniom seksuologicznym. Sędzia penitencjarny może zarządzić przeprowadzenie badań bez zgody skazanego.

Badania psychologiczne, psychiatryczne i seksuologiczne tymczasowo aresztowanego (art. 212c k.k.w.)

Jeżeli konieczne jest przeprowadzenie badań psychologicznych, psychiatrycznych lub seksuologicznych, dokonuje się ich na zasadach określonych w art. 83 § 1-2 oraz art. 84 § 3 k.k.w. O przeprowadzeniu postępowania diagnostycznego określonego w art. 115 § 5c zawiadamia się organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje.

Szczególna ochrona skazanego (art. 88d k.k.w.)

• Jeżeli w związku z toczącym się lub zakończonym postępowaniem karnym,
  w którym skazany uczestniczy lub uczestniczył w charakterze podejrzanego, oskarżonego, świadka lub pokrzywdzonego, wystąpiło poważne zagrożenie lub istnieje bezpośrednia obawa wystąpienia poważnego zagrożenia dla jego życia lub zdrowia, dyrektor zakładu karnego obejmuje takiego skazanego szczególną ochroną w warunkach zwiększonej izolacji i zabezpieczenia, która może polegać m.in. na: zakazie pozostawiania skazanego samotnie w celi mieszkalnej lub innym pomieszczeniu, z wyjątkiem cel i pomieszczeń monitorowanych, wzmożonej obserwacji zachowania skazanego, zwiększeniu stopnia izolacji od innych skazanych, częstszej wizytacji celi mieszkalnej, częstszej kontroli posiadanych przez skazanego w celi mieszkalnej przedmiotów itd.

• Szczególna ochrona tymczasowo aresztowanego została uzupełniona w przepisie art. 212ba k.k.w.

Zasady wykonywania kary w zakładzie karnym typu zamkniętego (art. 90 k.k.w.)

• Widzenia skazanych podlegają nadzorowi administracji zakładu karnego, rozmowy skazanych w trakcie widzeń mogą podlegać kontroli administracji zakładu karnego.
• Rozmowy telefoniczne skazanych lub rozmowy skazanych prowadzone za pomocą innych środków łączności podlegają kontroli administracji zakładu karnego, chyba że dyrektor zakładu karnego podejmie decyzję o odstąpieniu od kontroli. Decyzję o odstąpieniu odnotowuje się w Centralnej Bazie Danych Osób Pozbawionych Wolności.

Zasady wykonywania kary w zakładzie karnym typu półotwartego (art. 91 k.k.w.)

• Skazanym można zezwalać na udział w organizowanych przez administrację zakładu karnego poza terenem zakładu karnego grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych w obecności funkcjonariusza lub pracownika zakładu karnego. Łączna liczba opuszczeń zakładu karnego w celu udziału w tych zajęciach dla jednego skazanego nie może przekroczyć 28 w ciągu roku.

• Rozmowy telefoniczne skazanych lub rozmowy skazanych prowadzone za pomocą innych środków łączności mogą podlegać kontroli administracji zakładu karnego.

Zasady wykonywania kary w zakładzie karnym typu otwartego (art. 92 k.k.w.)

• Skazanym można zezwalać na udział w organizowanych przez administrację zakładu karnego poza terenem zakładu karnego zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych oraz innych takich zajęciach i imprezach organizowanych poza terenem zakładu karnego. Łączna liczba opuszczeń zakładu karnego w celu udziału w tych zajęciach i imprezach dla jednego skazanego nie może przekroczyć 56 w ciągu roku. Sposób udziału w zajęciach i imprezach określa dyrektor zakładu karnego.

• Widzenia skazanych mogą podlegać nadzorowi administracji zakładu karnego. Rozmowy skazanych w trakcie widzeń mogą podlegać kontroli administracji zakładu karnego.

• Korespondencja skazanych może podlegać cenzurze administracji zakładu karnego.

Kontakty skazanego ze światem zewnętrznym (art. 105 k.k.w.)

Dyrektor zakładu karnego podejmuje decyzje dotyczące zatrzymania korespondencji, cenzurowania korespondencji w zakładach karnych typu półotwartego i otwartego, kontrolowania rozmów w trakcie widzeń i rozmów telefonicznych oraz rozmów prowadzonych za pomocą innych środków łączności.

Korzystanie przez skazanego z widzeń z małoletnim (art. 105a k.k.w.)

Osoba małoletnia do lat 15 korzysta z widzenia ze skazanym pod opieką pozostającego na wolności przedstawiciela ustawowego lub pełnoletniej osoby najbliższej, a w przypadku, gdy uprawniony do opieki nad osobą małoletnią podczas widzenia nie uzyskał zgody na widzenie, nie chce lub nie może z niego skorzystać – pod opieką funkcjonariusza lub pracownika zakładu karnego wyznaczonego przez dyrektora zakładu karnego.

Korzystanie przez tymczasowo aresztowanego z widzeń z małoletnim (art. 217 k.k.w.)

Osoby małoletnie mogą korzystać z widzeń tylko pod opieką osób pełnoletnich.

Nagrody (art. 138 k.k.w.)

Nowelizacja wprowadziła nową nagrodę dla skazanego w postaci zezwolenia na dodatkowe skorzystanie z samoinkasującego aparatu telefonicznego na własny koszt lub na koszt rozmówcy.

Kary dyscyplinarne (art. 143 i 144 k.k.w.)

• Nowelizacja wprowadziła nową karę dyscyplinarną dla skazanego w postaci pozbawienia możliwości korzystania z widzeń i samoinkasującego aparatu telefonicznego na okres do 28 dni.

• Uchylono przepis art. 144 § 5 k.k.w. stanowiący o możliwości złożenia skargi na decyzje dotyczące kar dyscyplinarnych wymierzonych przez dyrektora zakładu karnego i osoby przez niego upoważnione.

adwokat Izabela Kalisz-Olszak